آیا احیاء این سنت (پیاده روی در روز اربعین به سمت حرم عبدالعظیم حسنی) پیاده روی اربعین به سمت حرم امام حسین علیه السلام را تحت الشعاع قرار نمی¬دهد؟ یعنی بگونه¬ای شخص را از پرداختن و تلاش کردن برای رسیدن به آن مسیر باز نمی¬دارد؟
پاسخ: در معارف و تعالیم شیعه اموری به عنوان شعائر و اصل مطرح¬اند که برای پاره¬ای از این اصول که از درجه اهمیت بالایی برخوردار می¬باشند جایگزین در نظر گرفته شده است.
به عنوان مثال نماز و روزه واجب اگر از انسان فوت شود بایستی قضای آن را بجا بیاورد و یا حتی در مورد برخی از مستحبات، سفارش اکید علماء (که برآمده از تعالیم اهل بیت علیهم السلام است )بر آن است که قضای آن اعمال را به جا بیاوریم مثل نماز شب.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: همانا خداوند تبارک و تعالى البته نزد فرشتگان خود مباهات می کند به آن بنده که قضاى نماز شب را در روز انجام دهد، و می فرماید: اى فرشتگان من به بنده من بنگرید که نمازى را که بر او واجب نساختهام قضا می کند، گواه باشید که من البتّه گناهان او را آمرزیدم. ۱
یکى از شیعیان- که از صلحاء و نیکان بود- نزد معاویه بن وهب رفته و از خواب سنگین خود شکایت کرد. و به او گفت:
من قصد مىکنم که براى نماز شب برخیزم، ولى خواب بر من غلبه مىکند و تا صبح به خواب مىروم. چه بسیار اتفاق مىافتد که یک یا دو ماه پى در پى نماز شب خود را قضا مىکنم، و آن را در روز بعد به جا مىآورم؛ و این عمل بر من سخت است ولى بر این دشوارى صبر و تحمل مىکنم.
معاویه بن وهب این خبر را به امام جعفر صادق علیه السّلام رساند.
امام علیه السّلام فرمودند: به خدا سوگند، چشمش روشن باد! به خدا سوگند، چشمش روشن باد۲
بنا براین همان طور که قضای واجبات بر مکلف واجب است قضاء مستحبات نیز بر مکلف مستحب است .
اگر این جایگزین¬ها و فرصت¬های جبران ،توسط امام معصوم پیشنهاد شده باشند، مسیرهای فرعی¬ای هستند که اگرپای در آنها نهیم ما را به مسیر اصلی خواهند رساند .
یعنی کسی که نماز شب از او فوت شده اگر مقیدبه به جا آوردن قضای آن باشد، خداوند توفیق از دست ندادن اصل این عبادت و فریضه¬ی عظیم را و استمرار آن را به او عطا خواهد کرد.
یکی از آن شعائر و سنت¬های پسندیده که بنا به نص روایات ما از “علائم مومن ” ۳ به شمار می-رود، زیارت امام حسین علیه السلام در روز اربعین است.
از طرفی در روایات متعددی اجر و منزلت زیادی برای کسانی که پای پیاده به زیارت اباعبدالله علیه السلام مشرف می¬شوند، قرار داده شده است.۴
چند سالی است که در ایام اربعین به یاد کاروان غمدیده و ستمدیده¬ی اسرای کربلا که پای پیاده خود را به مزار غریبانه¬ی امام حسین علیه السلام رساندند، سیل دلسوختگان و عاشقان حضرتش از سرتاسر عالم به دیدار محبوبشان می¬شتابند.
اما عده زیادی هستند که این حسرت بر دل¬هایشان مانده و پایشان از این مسیر بازمانده.
و چه زیباست که این عواطف و عشق¬های مقدس مسیر در بهترین جایگزین آن همانا زیارت امامزاده واجب التعظیم سید الکریم حضرت عبدالعظیم حسنی است، خرج شود که البته و صد البته که اصل توصیه به زیارت ایشان در ازای زیارت سیدالشهدا علیه السلام روایتی است از امام هادی علیه السلام به این شرح
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَمَّنْ دَخَلَ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی ع مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع فَقَالَ لِی أَیْنَ کُنْتَ فَقُلْتُ زُرْتُ الْحُسَیْنَ ع فَقَالَ أَمَا إِنَّکَ لَوْ زُرْتَ قَبْرَ عَبْدِ الْعَظِیمِ عِنْدَکُمْ لَکُنْتَ کَمَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ. ۵
از محمّد ابن یحیی اشعری عطار قمی روایت کرده یکی از اهالی ری گفت بر حضرت ابوالحسن العسکری امام هادی علیه السّلام وارد شدم آن جناب از من پرسید کجا بودی؟ عرض کردم به زیارت سیّد الشهدا علیه السّلام رفته بودم آن حضرت فرمود بدان و آگاه باش اگر قبر عبدالعظیم حسنی علیه السّلام را که در نزد شماست زیارت کرده بودی مثل آنست که حضرت حسین ابن علی را در کربلا زیارت کرده باشی.
۱ وسائل الشیعه ، ج۴، ص:۷۵ و ۷۶؛ من لا یحضره الفقیه-ترجمه غفارى، ج ۲، ص ۲۰۲
۲ گلچین صدوق (گزیده من لا یحضره الفقیه) ج۱ ۱۷۳
۳ امام صادق علیه السلام درباره ثواب زیارت امام حسین علیه السلام با پای پیاده می‌فرماید: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند به هر قدمى که برمىدارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مىفرماید و یک درجه مرتبهاش را بالا مىبرد، وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکل او مىفرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد است را ننویسند و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مىگویند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل‌بیت رسولش هستی، به خدا قسم! هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد کرد. کامل الزیارات ص۱۳۴
۴ امام حسن عسکری علیه السّلام فرمودند:
علامات المؤمنین خمس : “صلاهُ الاحدی و الخمسین و زیارهُ الاربعین والتـَختم فی الیَمین و تـَعفیرُ الجـَبین و الجَهر ببسم الله الرحمن الرحیم”؛نشانه هاى مؤمن پنج چیز است: اقامه پنجاه و یک رکعت نماز فریضه و نافله در شبانه روز. زیارت اربعین. انگشتر به دست راست کردن. جبین را در سجده بر خاک گذاشتن. در نماز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن. وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۷۳ / التهذیب، ج ۶، ص ۵۲
۵ وسائل الشیعه ، ج: ۱۴ ص: ۵۷۵ و ابن قولویه در کامل الزّیارات(باب ۱۰۷ صفحه ۳۲۴)